Dit document bevat basisinformatie voor gebruikers die:

• met RGB-afbeeldingen werken, of die nu zijn gemaakt in Photoshop of zijn vastgelegd met een digitale camera of scanner,
• hun afbeeldingen op een inkjetprinter willen afdrukken.

Dit document is niet bedoeld voor gebruikers die:

• meetbare kleuraccuratesse vereisen,
• hun afbeeldingen alleen op internet willen plaatsen, 
• hun afbeeldingen afdrukken via een online service, 
• afbeeldingen voorbereiden voor een drukpers,
• met afbeeldingen in de CMYK-kleurmodus werken.

Wat is kleurbeheer?

Kleurbeheer heeft betrekking op de technologie en processen die worden gebruikt om te zorgen dat kleuren op meerdere apparaten zo accuraat mogelijk worden gepresenteerd. Monitors of printers kunnen nooit precies het helderheids- en kleurbereik van het menselijke oog weergeven, en geen twee apparaten (waaronder verschillende soorten printerpapier) kunnen het helderheids- en kleurbereik precies hetzelfde weergeven.

Bovendien reageren verschillende apparaten van hetzelfde type anders: als u het ene model monitor ontkoppelt en een ander model aansluit zonder software-instellingen te wijzigen, zien afbeeldingen er anders uit op de nieuwe monitor. Als u ander papier in uw printer gebruikt zonder software-instellingen te wijzigen, zien afbeeldingen er anders uit op het nieuwe papier.

Met behulp van kleurbeheer kunt u deze problemen aanpakken. Met enkele eenvoudige procedures kunt u vrij goede resultaten bereiken met een minimum aan apparatuur en een kleine investering in tijd. Als u een resultaat wenst met uiterst meetbare accuratesse, zijn complexere procedures en apparatuur vereist. Dit document is vooral bedoeld voor het eenvoudigere einde van die schaal. Met kleurbeheer verkrijgt u resultaten die zo accuraat zijn als natuurkundig mogelijk is, maar er is altijd een verschil tussen monitor en afdruk (zie hieronder). Bovendien betekent kleurbeheer het verschil tussen consistent en voorspelbaar. Uw afdrukken zullen niet soms groen en dan roze, of soms donker en dan licht zijn.

Wat zijn kleurprofielen?

Kleurbeheer is gebaseerd op het gebruik van kleurprofielen. Voor ons doel zijn er twee soorten kleurprofiel:

De ProPhotoRGB-kleurruimte wordt gebruikt door mensen die zoveel mogelijk kleurinformatie van hun vastgelegde afbeeldingen willen behouden. Dit is een van die functies die u waarschijnlijk alleen gebruikt als u al weet waarom u de functie wilt gebruiken, en is geschikter voor de meest geavanceerde printers. Het belangrijkste dat u moet weten over ProPhotoRGB als kleurruimte is dat u in 16-bits modus moet werken om te voorkomen dat die extra kleuren leiden tot 'banding' (zichtbare stappen tussen kleuren). ProPhotoRGB kan veel meer kleuren representeren dan zelfs AdobeRGB, waaronder een relatief klein aantal kleuren dat kan worden afgedrukt door hoogwaardige inkjetprinters maar die niet in AdobeRGB kunnen worden weergegeven. Het profiel omvat ook een groot aantal kleuren die kunnen worden vastgelegd door digitale camera's maar die niet kunnen worden weergegeven op uitvoerapparaten of printers, en nog meer kleuren die mensen kunnen zien maar die niet kunnen worden vastgelegd door een invoerapparaat of weergegeven door een uitvoerapparaat. Wat is het nut van al deze kleuren als ze niet kunnen worden weergegeven of afgedrukt? Om te beginnen bent u er zeker van dat u geen informatie hebt weggegooid die uw camera heeft vastgelegd tot het echt noodzakelijk is (wanneer u het bestand uitvoert). U maakt bijvoorbeeld een belangrijke wijziging in kleurtoon/verzadiging waardoor een bereik met paarsrode tinten dat voorheen niet kon worden weergegeven of afgedrukt, wordt verplaatst naar een bereik met diepblauwe tinten dat kan worden weergegeven. Of u voert een reeks bewerkingsstappen uit waardoor tijdelijk extreme kleuren worden gemaakt die niet kunnen worden afgedrukt, en herstelt deze later naar een bereik dat wel kan worden afgedrukt (bijvoorbeeld door de algehele kleurverzadiging te versterken en vervolgens in bepaalde gebieden te reduceren). Met al deze extra kleuren kunt u dit doen zonder dat u kleurverschillen in de afbeelding beschadigt. ProPhotoRGB heeft echter ook nadelen: teneinde 'banding' te voorkomen, moet u in 16-bits modus werken, waardoor de bestandsgrootte, geheugenvereisten en bewerkingstijden verdubbelen. De meeste Photoshop-bewerkingen zijn beschikbaar in 16-bits modus, maar veel creatieve filterbewerkingen niet.

AdobeRGB kan meer kleuren weergeven dan sRGB, met name meer verzadigde kleuren die inkjetprinters kunnen afdrukken. Dit profiel is vooral geschikt voor printers in het middenbereik. Als u dus van plan bent om uw afbeeldingen op een inkjetprinter af te drukken, wilt u AdobeRGB wellicht als uw werkruimte gebruiken. U doet dit door de software van uw digitale camera of scanner in te stellen om AdobeRGB-bestanden uit te voeren, de uitvoerinstellingen in Adobe Camera Raw te configureren om AdobeRGB-bestanden uit te voeren, of, als u geheel nieuwe documenten in Photoshop maakt, AdobeRGB te selecteren in het pop-upmenu Kleurprofiel in de geavanceerde sectie van het dialoogvenster Nieuw document.

sRGB kan minder kleuren weergeven dan AdobeRGB, en inkjetprinters kunnen veel van die kleuren afdrukken. Dit profiel is vooral geschikt voor alles-in-een-printers (printers met een scanner en/of fax). Als u dus sRGB gebruikt, zult u een aantal van de meer verzadigde kleuren die uw digitale camera of scanner kan vastleggen en uw printer zou kunnen afdrukken, nooit zien. Maar sRGB bevat het merendeel van de kleuren in het merendeel van afbeeldingen. De meeste monitors met een internetverbinding hebben geen enkele vorm van kleurbeheer, maar maken gebruik van apparaatprofielen die veel weg hebben van sRGB. Veel online afdrukservices vereisen dat bestanden die ze afdrukken, een werkend profiel van sRGB hebben. Dit betekent dat voor bestanden die op internet moeten worden gepost of naar een dergelijke online service moeten worden verzonden, u een sRGB-werkruimte moet gebruiken of het bestand naar sRGB moet converteren voordat u het bestand post of verzendt. U kunt een document naar sRGB converteren door Bewerken > Converteren naar profiel te kiezen, en vervolgens sRGB als Doelruimte te kiezen (laat andere instellingen ongewijzigd), of door het selectievakje Converteren naar sRGB in te schakelen in het dialoogvenster Opslaan voor web wanneer u een JPEG-bestand voor het web opslaat.

Tips voor betere kleurenafdrukken:

Hieronder vindt u enkele basistips voor kleurbeheer (de eerste twee tips zijn de belangrijkste):

Stel een redelijke en consistente belichtingsomgeving in voor de monitor waarop u bewerkingen uitvoert.

• Weinig licht dat in de loop van de dag weinig verandert en zonder lichtbronnen die rechtstreeks op het scherm vallen, is ideaal (u wilt geen lichtweerspiegelingen of heldere objecten in het scherm wanneer het is uitgeschakeld). Daarentegen kunt u een situatie waarbij de zon 's morgens op uw scherm schijnt en 's middags op uw gezicht, beter vermijden.

Profileer en kalibreer de monitor elke 6 maanden.

• Zelfs de goedkoopste moderne monitorkalibrators (minder dan 130 euro) produceren accuratere en consistentere resultaten dan de softwarekalibratiefuncties van de macOS- en Windows-besturingssystemen. Deze leveren echter betere resultaten dan als u uw monitor helemaal niet kalibreert.

Welke methode u ook gebruikt, het resultaat is een profiel van uw monitor met deze instellingen. Wanneer u Photoshop de volgende keer start, wordt uw zojuist gemaakte profiel gebruikt. Wijzig de instellingen op uw monitor na profilering niet, met name de helderheid, het contrast of de kleurinstellingen. Als u instellingen wijzigt of de belichting aanzienlijk verandert, moet u het profileringsproces herhalen.

De ingebouwde schermen van laptops zijn niet ideaal om een goede kleurovereenkomst met afdrukken te verkrijgen.

• Voor goed kleurbeheer is een monitor vereist die is geprofileerd: de besturingselementen moeten zijn ingesteld op dezelfde manier als toen het profiel werd gemaakt. Laptopschermen kunnen minder consistent zijn (met verschillende kleuren en helderheid op verschillende delen van het scherm) dan hoogwaardige desktopmonitors, en ze zijn heel helder ingesteld en/of met helderheid die automatisch wordt afgestemd op de omgeving. Dit is heel handig wanneer u bij veel licht en in koffiezaken op internet surft, maar uw afdrukken zien er altijd donker uit, of nog erger, soms wel goed, soms een beetje te donker, en soms veel te donker
• De kwaliteit van laptopschermen is de laatste paar jaar echter enorm verbeterd. Als u van plan bent om uw laptopscherm te gebruiken om afbeeldingen te bewerken die moeten worden afgedrukt, en als het kalibratieapparaat of de ingebouwde software u geen specifiek helderheidsniveau biedt, kunt u een waarde kiezen tussen eenderde en de helft van de maximale helderheid.Wanneer u afbeeldingen bewerkt, zet u de monitor terug op deze instellingen. Anders kunt u gefrustreerd raken door slechte, onvoorspelbare resultaten.
  

Gebruik geen goedkoop papier in uw inkjetprinter

• Welk papier u kiest, maakt een enorm verschil. Inkjetprinters produceren allemaal zeer slechte resultaten op 'gewoon' of algemeen 'inkjetfotopapier'. Gebruik papier dat specifiek is gemaakt voor foto- en kunstuitvoer door de printerfabrikant of een gespecialiseerde papierfabrikant. Foto- en kunstpapier is verkrijgbaar in glad mat, getextureerd mat, halfglanzend, volglanzend, glanzend, metallic en andere oppervlakken. Papier varieert sterk in het kleurenspectrum en helderheidsbereik dat ze kunnen weergeven, en de verschillende oppervlakken hebben een enorm effect op de kwaliteit en het uiterlijk van de afdruk in verschillende weergaveomstandigheden. De meest elementaire keuze is tussen een glanzend oppervlak, zoals de afdrukken die u vroeger van een 1-uursservice kreeg, of mat (niet glanzend), zoals de meeste afdrukken die op de muren van musea te zien zijn. Voor kleine afdrukken (4X6) is een 'premium' glanzend papier van de printerfabrikant een redelijke standaardkeuze. Voor grotere afdrukken, vooral afdrukken die voor displays zijn bedoeld, is het de moeite waard verschillende papiersoorten te proberen om te zien wat u mooi vindt. Na enig experimenteren kiezen de meeste mensen voor een klein aantal papiersoorten (1-3) die ze voor het grootste deel van hun werk gebruiken.

Zorg dat u profielen voor de printer- en papiercombinaties hebt die u gaat gebruiken
(u doet dit wanneer u voor het eerst een nieuw soort printerpapier gebruikt)

• De meeste huidige inkjetprinters, vooral printers die bedoeld zijn voor beeldverwerking en niet voor bedrijfsgebruik, hebben redelijk goede profielen voor verschillende soorten papier die door de printerfabrikant zijn gemaakt. Deze profielen worden met de printersoftware geïnstalleerd. Als u een nieuw soort papier gebruikt, of papier dat niet door de printerfabrikant is geproduceerd, moet u een profiel van de website van de papierfabrikant of een andere bron verkrijgen.

Gebruik geen goedkope inkt in uw inkjetprinter

• Inkjetinkt is duur, maar voor hoogwaardige afdrukken in kleine aantallen is er geen betaalbaar alternatief voor de inkt van de printerfabrikant. Gebruik goedkope inkt voor tekstdocumenten en spreadsheets met grafische afbeeldingen. Voor kleuraccuratesse en consistentie gebruikt u de inkt van de printerfabrikant of speciale afbeeldingsinkt, bijvoorbeeld van Lyson (voor het gebruik van speciale inkt zijn ook aangepaste profielen vereist; een printerprofiel is een specifieke combinatie van printer, inkt en papier). Goedkope merkinkten hebben een hoog risico van slechte, wisselende kleurresultaten en een afdruk die veel minder lang meegaat.

Maak een belichtingsomgeving in de buurt van uw monitor voor het bekijken van afdrukken
(doe dit eenmaal wanneer u uw computerwerkruimte opzet).

• U hebt een ruimte in de buurt van uw monitor nodig die geschikt licht heeft voor het bekijken van de afdruk, bij voorkeur met soortgelijk licht als waarin de afdruk uiteindelijk bekeken zal worden, en bij voorkeur in de buurt van de monitor zodat u de twee kunt vergelijken. In het algemeen is dit niet direct zonlicht (hierdoor wordt het bovendien te moeilijk om uw monitor te zien) en ook geen donkere omgeving (dit is handig voor weergave op uw monitor maar niet voor het bekijken van uw afdrukken). Het is meestal beter om de afdruk niet pal naast de monitor te houden. Als er namelijk goed licht is om de afdruk in die positie te bekijken, weerspiegelt de monitor waarschijnlijk ook licht, en dit is niet goed. Op het bureau, aan de zijkant, is ideaal.

Wat u ook doet, uw afdrukken zullen nooit precies overeenkomen met de monitor, omdat:

• De monitor licht uitzendt en de afdruk licht reflecteert.
• De afdruk er iets anders uit ziet al naar gelang het licht waarin u de afdruk bekijkt: licht van een gloeilamp, indirect zonlicht of een tl-verlichting.
• De monitor en de afdruk niet precies dezelfde kleuren of hetzelfde bereik van helderheid, van licht naar donker, kunnen representeren. De monitor kan bijvoorbeeld bepaalde diepblauwe en roodpaarse tinten weergeven die uw printer niet kan afdrukken. Het verschil in helderheid van zwart tot wit dat een monitor kan weergeven, is aanzienlijk groter dan een printer kan weergeven. De printer kan waarschijnlijk intense blauwgroene en groene tinten in het middenbereik afdrukken die de monitor niet kan weergeven. De software voor kleurbeheer wijzigt de vele kleuren in het document om op elk apparaat het beste algehele resultaat te bieden. De software vervangt niet alleen de kleuren die te verzadigd zijn om op een bepaald apparaat weer te geven met de dichtstbijzijnde kleur die kan worden weergegeven. Hierdoor zouden alle details in kleuren die op de rand van het kleurenspectrum voor het apparaat zitten, verloren gaan. In plaats daarvan worden veel kleuren subtiel verschoven zodat de algehele weergave behouden blijft.

Gebruik soft proofing om een beter idee te krijgen van hoe uw afdruk eruit zal zien (doe dit naar wens of telkens voordat u afdrukt)

• Als u uw monitor hebt gekalibreerd, is wat Photoshop op het scherm laat zien, de meest accurate representatie van uw document. Als u dat document dan met een geschikt profiel afdrukt, wordt de meest accurate representatie van uw document afgedrukt waartoe uw printer in staat is. Vanwege de bovenstaande factoren wijkt dit meestal erg af.
• In plaats van dat Photoshop de meest accurate representatie van uw document op het scherm weergeeft, kan ook de meest accurate representatie van de afdruk worden weergegeven. Hierbij wordt rekening gehouden met de kleuren die uw printer niet kan afdrukken, en het verminderde bereik van donkere naar lichte tonen die de printer kan produceren. Vanwege deze verschillen ziet een soft proof (een schermvoorbeeld van afgedrukte kleuren) er altijd doffer uit dan de oorspronkelijke afbeelding. U wilt deze informatie wellicht gebruiken om het contrast of de verzadiging van bepaalde gebieden in uw afbeelding te vergroten ter compensatie. Als een kleur echter niet aanwezig is omdat de printer de kleur niet kan afdrukken, is er niets wat u in het bestand kunt wijzigen om die kleur in de afdruk te verkrijgen. Deze voorvertoning wordt nog steeds beperkt door de verlichtingsomstandigheden, evenals het feit dat er kleuren zijn die de printer kan afdrukken maar de monitor niet kan weergeven. Maar u krijgt een beter idee van hoe de afdruk eruit zal zien dan de normale ('best mogelijke afbeelding van het document') weergave.

Als u een soft proof van uw document wilt zien, kiest u Weergeven > Instellen proef > Aangepast en stelt u de dialoogopties als volgt in:

• Te simuleren apparaat: kies het profiel voor de printer- en papiercombinatie waarvan u een soft proof wilt maken.
• RGB-nummers behouden: niet geselecteerd
• Rendering intent: perceptueel of relatief colorimetrisch (meestal ziet u weinig verschil tussen de twee opties, maar de gekozen optie moet overeenkomen met de optie die u in het afdrukdialoogvenster kiest wanneer u het document afdrukt)
• Compensatie zwarte punten gebruiken: geselecteerd
• Papierkleur simuleren: geselecteerd
• Zwarte inkt simuleren: geselecteerd

Klik vervolgens op OK.

Hiermee worden instellingen voor deze papier- en printercombinatie voorbereid en wordt soft proofing ingeschakeld. Kies Weergave > Proefkleuren om soft proofing in te schakelen. U kunt alle bewerkingen uitvoeren wanneer soft proofing is ingeschakeld.